Introductie

In deze interactieve kaart ziet u de maatregelen uit het definitief ontwerp Meanderende Maas voor de:

• Dijkversterking van de ruim 26 km lange Maasdijk van Ravenstein tot Lith.
  De dijk aan de Gelderse zijde is veilig.
• Rivierverruiming aan de Gelderse én Brabantse zijde.
• Gebiedsontwikkeling om het gebied nog mooier en economisch sterker te maken door natuurontwikkeling, uitbreiding recreatieve en toeristische routes en een betere toegang tot de haven van Oss.

De beelden in de interactieve kaart geven een indruk van de toekomstige situatie na de uitvoering van de maatregelen uit het volledige definitief ontwerp. Een groot aantal maatregelen gaat Meanderende Maas uitvoeren. Welke dat zijn en wanneer die gereed zijn ziet u onder ‘Uitvoering’. De overige maatregelen vallen onder zelfrealisatie door Natuurmonumenten of als de gronden in goed overleg zijn verworven óf als de grondeigenaar zelf initiatief neemt om dit te realiseren.

Ter inzage

Om de maatregelen uit het definitief ontwerp voor de dijkversterking, rivierverruiming en gebiedsontwikkeling van project Meanderende Maas uit te mogen voeren, is een aantal formele besluiten en vergunningen van diverse overheden nodig. Vorig jaar lagen de ontwerpbesluiten ter inzage. Tijdens deze periode kon iedereen reageren door een zienswijze in te dienen. Dit heeft geleid tot 121 zienswijzen die gingen over diverse thema’s binnen het project. De ontvangen zienswijzen zijn beantwoord en hebben geleid tot gedeeltelijke wijzigingen in de plannen. Nu zijn de besluiten vastgesteld en liggen ter inzage van donderdag 23 mei tot en met donderdag 4 juli 2024. Op www.meanderendemaas.nl/terinzage zijn alle stukken in te zien.

Uitvoering

De start van de uitvoering van de maatregelen van Meanderende Maas is naar verwachting eind 2024. De werkzaamheden aan dijk zijn naar verwachting in 2028 gereed en de afronding van de werkzaamheden van project Meanderende Maas in de uiterwaarden, dus zonder de zelfrealisatiegebieden, in 2030.

Aan de interactieve kaart zijn geen rechten te ontlenen.

Sterke Maasdijk Ravenstein – Lith

We maken de Brabantse Maasdijk van Ravenstein tot de sluis bij Lith stabiel, voldoende hoog en voorkomen dat er zand onder de dijk wegspoelt, piping genoemd. In de kaart kunt u 26 locaties aanklikken om het profiel voor die specifieke locatie van de dijk tussen Ravenstein en Lith te bekijken. Wilt u van een specifiek adres weten hoe het wordt, mail naarinfo@meanderendemaas.nl en een van de omgevingsmanagers neemt contact met u op.

Dijk met behoud karakteristieke bomen bij dorpen

Het definitief ontwerp bevat maatregelen voor de dijkversterking met behoud van huizen, karakteristieke bomen op de dijk bij de dorpen en ruimte voor recreatie. Afwisselend komt er een tuimeldijk of moderne gronddijk, goed ingepast in het landschap. Bij Ravenstein versterken we met de dijk ook het karakter van vestingstad. De dijkversterking is overal maatwerk. Uitgangspunt bij het maken van het ontwerp was dat het duurzaam is met zo min mogelijk hinder voor de omgeving.

Dijkversterking voor waterveiligheid

De dijk moet versterkt om bewoners, bedrijven en vitale infrastructuur van Oss tot aan Den Bosch te beschermen tegen hoogwater. Dat kan er zomaar zijn, zelfs in de zomer, hebben we in 2021 gezien. Het betekent niet dat de dijk op dit moment onveilig is, maar wel dat versterking noodzakelijk is met het oog op het veranderende klimaat.

Ruimte voor de rivier en mooie meanders

Met het afgraven van oevers en het graven van geulen krijgt de Maas meer ruimte, zowel aan de Brabantse als Gelderse zijde. Twee oude meanders zijn in de toekomst weer te zien en daarmee de oorspronkelijke loop van de rivier bij Megen. Door de rivierverruiming hoeft de dijk minder hoog en komt er klei vrij voor de versterking van de dijk. Dat is duurzaam, beperkt de CO2-uitstoot en is goed voor de biodiversiteit.

De rivierverruiming biedt de kans om een belangrijke bijdrage te leveren aan een riviernatuurpark. Dit is een groot aaneengesloten natuurgebied langs de Maas. Het gebied maakt deel uit van het programma Meer Maas van Natuurmonumenten, de Programmatische Aanpak Grote Wateren vanuit het Rijk en het Natuurnetwerk Brabant. Meanderende Maas voegt 500 van de 600 hectare natuur uit het definitief ontwerp toe. Dat is goed voor de kwaliteit van het water (Kader Richtlijn Water) en draagt positief bij aan de beleving van bewoners, recreanten en ondernemers. Voor delen van de Ossekamp, De Waarden en de Diedensche Uiterdijk is de uitvoering van het ontwerp afhankelijk van de overeenstemming met particuliere grondeigenaren.

Kansen voor natuur, recreatie, erfgoed en versterking economie

De dijkversterking en rivierverruiming voor de bescherming tegen hoogwater zijn zo bedacht dat ze het gebied zo veel mogelijk ten goede komen. Wensen uit de omgeving hebben we waar mogelijk ingepast. Het landschap zal er straks ook prachtig bij liggen. Met behoud van zoveel mogelijk karakteristieke bomen op de dijk bij de dorpen. Er ontstaat een nog mooier gebied om te wonen, werken en te bezoeken.

Natuur en recreatie

Meanderende Maas zorgt voor ruim 500 ha nieuwe riviernatuur die we toegankelijk en beleefbaar maken voor bewoners en recreanten. Je mag straks overal struinen. Een aantal struinpaden zijn ook toegankelijk met een rolstoel. Bij de veerpont in Alphen start een nieuw fietspad langs de rivier en door de uiterwaard richting Maasbommel. De huidige fietspaden op de tuimeldijken verbreden we en we leggen op de dijk 6,5 km nieuwe fietspaden aan.

De struin-, wandel- en fietsroutes sluiten aan op de bekende wandel- en fietsknooppuntenroutes. De veerponten brengen je onderweg makkelijk naar de overkant. De vaardiensten van de veerponten blijven hetzelfde. Kanoën kan op de nieuwe Meander De Waarden en vogels kijken vanuit een vogelkijkhut in de Diedensche Uiterdijk.

Met de werkzaamheden aan de dijk maken we ook een veilige oversteek voor wandelaars en fietsers over de N625 bij Lithoijen. Bij de jachthaven van Megen gaan we de verkeerssituatie ook verbeteren.

Verspreid over het hele gebied zijn zogenoemde ‘hoofd- en nevenentrees’ opgenomen. Dit zijn de plaatsen aan de randen van het gebied waarvandaan bezoekers de uiterwaarden in kunnen gaan om te struinen, wandelen, fietsen, vissen, kanoën.

Erfgoed

Megen en Ravenstein zijn aantrekkelijke historische vestingstadjes en een belangrijke schakel in de Zuiderwaterlinie. Het gezicht van Megen aan de Maas versterken we door de historische relatie met de rivier weer tot leven te brengen. Ravenstein gaan we nog meer herkenbaar maken als vestingstad aan de rivier. Met een nieuwe generatie bakenbomen langs de Maas behoudt de rivier haar eigen identiteit.

Versterking economie

De natuurontwikkeling is mooi voor de recreant en toerist, maar ook goed voor ondernemers. De lokale economie van diverse dorpen en steden krijgt zo een impuls. Want niet alleen de natuur krijgt ruim baan, in de plannen is ook oog voor het historische karakter van dorpen en steden.

De verbreding van de in- en uitvaart van het Burgemeester Delenkanaal is goed voor de bereikbaarheid van de haven van Oss en de veiligheid op het water.

Nieuwe generatie bakenbomen

Bakenbomen staan langs de oevers van de gekanaliseerde Maas en zijn circa 80 jaar geleden geplant. Bij hoogwater dienden de bomen als baken voor de scheepvaart om de loop van de vaargeul te zien. Er staan bakenbomen langs ongeveer 100 km (bedijkte) Maas van Boxmeer tot Geertruidenberg, de langste laan van Nederland. Ze staan in een strak ritme, meestal om de 100 meter geplant. Door de bomen is de gekanaliseerde Maas herkenbaar in het landschap.

De huidige bakenbomen zijn Canada-populieren. Onder goede groeiomstandigheden kunnen deze ruim 30 meter hoog worden. Veel van de oorspronkelijke bakenbomen zijn aan het eind van hun natuurlijke levensduur. Er zijn er al veel omgewaaid. Door de hoge leeftijd van de huidige bomen zullen er de komende decennia steeds meer omvallen. Met als gevolg dat de bomen niet meer als een samenhangende structuur, als een bomenlaan, te zien zijn.

De provincie Noord-Brabant is namens provincies Gelderland en Limburg en 14 betrokken gemeenten in overleg met het Rijk om te komen tot een strategie voor de aanplant van een nieuwe generatie bakenbomen van Boxmeer tot Geertruidenberg. Daarmee kan de markante lijn in het landschap voor toekomstige generaties behouden blijven én behoud de Maas haar identiteit.

Meanderende Maas start met nieuwe generatie bakenbomen

Ook in het projectgebied Meanderende Maas zijn al veel bakenbomen verdwenen of er zijn bomen aangeplant van een andere soort. Vanuit project Meanderende Maas is het, vooruitlopend op de aanpak voor de gehele bedijkte Maas, de ambitie om tot een nieuwe generatie bakenbomen te komen. Door nu te investeren in de aanplant van jonge bomen, ontstaat er straks weer een mooie aaneengesloten lijn in het landschap. Vooralsnog planten we nu alleen nieuwe bakenbomen daar waar we het maaiveld verlagen. Voor de overige delen zijn we afhankelijk van het overleg tussen het ministerie van I&W, Rijkswaterstaat en de regio (drie Provincies en veertien gemeenten).

In maart 2022 hebben de wethouders van de gemeenten Wijchen, West Maas en Waal en Oss de eerste drie nieuwe bakenbomen geplant. Om daarmee het belang van de bakenbomen te onderstrepen en aan te geven dat de gemeenten zich hard willen maken voor het behoud van de structuur in te toekomst.

Kap en aanplant van bakenbomen

In project Meanderende Maas combineren we dijkversterking met rivierverruiming voor de bescherming tegen hoogwater in de Maas, vanwege het veranderende klimaat. Daar waar we de oevers verlagen voor waterstandsdaling tijdens hoogwater moeten bakenbomen wijken. Op het verlaagde maaiveld planten we een nieuwe generatie bakenbomen. Dit doen we bij de drempel Appeltern (circa 7) en in de uiterwaard bij Maasbommel (circa 35). Aan de Brabantse zijde verlagen we de oever bij de Ossekamp (circa 6), de oever van De Waarden (circa 14) en de oeverzone bij Megen (circa 12). De exacte aantallen zijn bekend bij de start van de terinzagelegging.

Daar waar de bakenbomen kunnen blijven staan, is het voornemen om nieuwe bakenbomen tussen de oude in te planten, zodat langzaam maar zeker de nieuwe bomen het van de oude in het landschapsbeeld over gaan nemen (zie visualisaties). Hierover is overleg met het Rijk voor de benodigde instemming.

Lees meer over de nieuwe generatie bakenbomen

Maasbommel – west

De nieuwe geul ten westen van Maasbommel is heel belangrijk voor waterstandsverlaging bij hoogwater. Het ontwerp is daarop afgestemd qua ligging, lengte, breedte en diepte. De geul krijgt in het midden een diepte van 3 meter en krijgt op de bodem een kleilaag. De nieuwe geul met flauwe oevers is ook goed voor de verbetering van de kwaliteit van het water en flora en fauna. Die verbetering is een van de doelen van project Meanderende Maas vanuit de Kader Richtlijn Water. Het maaiveld van de uiterwaard verlagen we door de rijke toplaag te verwijderen. Daardoor kan er een gevarieerde begroeiing ontstaan, goed voor de biodiversiteit.

Tijdens bodem- en archeologisch onderzoek is ontdekt dat er op de plaats van de nieuwe geul heel vroeger, voor 1600 een vierkant terrein met een gracht eromheen moet zijn geweest met gebouwen van baksteen. Voordat we de geul gaan maken, gaan we de archeologische resten opgraven, zodat ze bewaard blijven voor de toekomst.

Langs de rivier verlagen we de oever naar NAP+ 5.40m, nog 50cm boven het stuwpeil. Vanwege de verlaging van de oever moeten de bomen wijken. Dat zijn 35 bakenbomen en 25 bomen van een andere soort en later aangeplant. Op het verlaagde maaiveld planten we een nieuwe generatie bakenbomen. Langs het water komt een struinpad. In het gebied loopt straks een fietspad, tussen de veerpont bij de Oijenseveerweg langs de rivier en de bakenbomen, de nieuwe geul en de eerste bebouwing buitendijks bij Maasbommel. Op verzoek van de bewoners en de dorpsraad blijven we met de verlaging van de oever en de aanleg van het fietspad buiten de particuliere eigendommen in de uiterwaarden.

Maasbommel – oost

Aan de bestaande geul bij Maasbommel wijzigt niets. Het maaiveld tussen de dijk en de geul laten we op verzoek van de dorpsraad en omwonenden ongemoeid.

Langs de rivier verlagen we de oever naar NAP+ 5.40m, nog 50cm boven het stuwpeil. Vanwege de verlaging van de oever moeten de bakenbomen en de bomen van een andere soort, later aangeplant, wijken. Op het verlaagde maaiveld planten we een nieuwe generatie bakenbomen. Langs het water komt een struinpad.

Het gebied bij de pont naar Megen gaan we aan beide zijden van de Veerweg met 1 meter verlagen. De Veerweg verlagen we ongeveer 70 cm, naar 6m +NAP. We doen dit om bij hoogwater de rivier meer ruimte te geven, zodat de dijken minder hoog hoeven. Na verlaging ligt het camperterrein nog 80 cm boven stuwpeil en zal het grootste deel van het jaar bruikbaar zijn als camperplaats. De dienstregeling van de veerdienst blijft hetzelfde. Het veer gaat namelijk al uit de vaart bij een waterstand van 5.60m. De Veerweg blijft daar met 6 meter nog ruim boven.

Aan de bovenzijde van de visualisatie zijn de Ossekamp, De Waarden en het Burgemeester Delenkanaal te zien. Klik daar in de kaart voor toelichting en impressies van de toekomst. In zowel de Diedensche Uiterdijk, Ossekamp als De Waarden liggen ‘zelfrealisatiegebieden’. Voor deze gebieden heeft Meanderende Maas wel een volledig ontwerp, maar de gebieden maken geen deel uit van de realisatie vanaf 2024. De gebieden zijn namelijk in particulier eigendom. Realisatie van deze gebieden kan pas starten als de gronden in goed overleg zijn verworven of als de grondeigenaar zelf initiatief neemt om dit te realiseren.

Appeltern

Bij Appeltern maken we de ingang naar de oude meander beter herkenbaar. De huidige drempel naar de kleine plas nabij de veerstoep verlagen we naar +5.40m NAP. Het is een verlaging van circa 70 cm, nog 50 cm boven stuwpeil van de Maas. Bovenop komt een struinpad.

De maatregel is goed voor de ruimte voor de rivier bij hoogwater. Het water kan dan makkelijker naar de Gouden Ham stromen, omdat de N329 bij een waterstand van +7,4m NAP onder water komt. Dat gebeurt nu ook al bij hoogwater, zoals in de zomer van 2021.

Om bij hoogwater opstuwing van het water te voorkomen verwijderen we bomen en andere begroeiing. Meer dan de helft daarvan moet sowieso al weg volgens de richtlijnen (de vegetatielegger) van RWS om opstuwing tegen te gaan. Voor de te verwijderen beplanting en de aanwezige dassenburcht zorgen we voor compensatie.

Onafhankelijk van Meanderende Maas gaat de initiatiefnemer SF Beton door met het plan voor de herontwikkeling. Beide partijen houden contact, bijvoorbeeld op het vlak van ecologie.

Vogelvlucht rivier en uiterwaarden

In deze vogelvlucht ziet u in een oogopslag een groot aantal maatregelen van het definitief ontwerp Meanderende Maas voor de versterking aan de Brabantse Maasdijk, de rivierverruiming aan de Gelderse én Brabantse zijde en gebiedsontwikkeling.

Op de voorgrond de Diedensche Uiterdijk met de Maasdijk, vervolgens de Lelyzones langs de rivier met de verlaagde oevers bij Megen, De Waarden en Ossekamp, de Meander De Waarden in open verbinding met de Maas, Appeltern met de verlaagde drempel en rechts bovenaan de uiterwaard bij Maasbommel met de nieuwe geul en verlaagde oevers.

Riviernatuur terug in uiterwaard De Lymen

Natuurmonumenten is van plan in uiterwaard De Lymen ten westen van Batenburg de riviernatuur weer terug te brengen. Over een jaar of drie is het de bedoeling dat er een vogelrijk natuurgebied met geulen, grote grazers, bloemrijke stukken en moeras is ingericht, waarna de natuur het verder zelf invult. De bedoeling is ook dat de waterplanten en – dieren die horen bij de Maas hier weer volop de ruimte krijgen. Verder wil Natuurmonumenten het gebied openstellen voor wandelaars. Uiterwaard De Lymen is ruim 75 ha groot en is sinds kort aangewezen als rivier- en moerasnatuur in het natuurbeheerplan Gelderland. Natuurmonumenten werkt nauw samen met Rijkswaterstaat.

De Lymen ligt in projectgebied Meanderende Maas. Bij hoogwater zal het gebied gaan meestromen met de rivier. Dit draagt bij aan de waterstandsdaling goed voor de waterveiligheid, die gerealiseerd moet worden door Meanderende Maas.

MeerMaas

De plannen voor de inrichting zijn onderdeel van het programma MeerMaas van Natuurmonumenten. De Lymen is toegevoegd aan het Gelders Natuur Netwerk en is daarmee een belangrijke ontbrekende schakel in het totale natuurnetwerk aan de Maas in de provincie Gelderland. Verder is het streven om in het stroomgebied van de Maas het waterleven te verbeteren volgens de Europese Kaderrichtlijn Water, een taak van Rijkswaterstaat.

Dijk bij Lithoijen

Hier komt een moderne gronddijk met nieuwe weg. Waar de woningen aan de oostzijde van de rijbaan staan, wordt de bestaande dijk verhoogd. Deze dijk blijft afgesloten voor publiek. Op de achtergrond ziet u de meander van de Hemelrijkse Waard.

RWZI – zonnepanelen

Waterschap Aa en Maas wil in 2030 alle energie die ze verbruikt, zelf opwekken. Hiervoor produceert het waterschap grootschalig biogas uit rioolslib en liggen er zonnepanelen op al haar geschikte daken. Dat is nog niet genoeg. Daarom legt het waterschap velden met zonnepanelen aan bij haar rioolwaterzuiveringen, zoals in Oijen. Het waterschap heeft in 2023 hier op eigen terrein aan weerszijden van de zuivering natuurvriendelijke zonneweides aangelegd.

Veerweg Oijen

In de visualisatie ziet u de huidige Veerweg naar de veerpont. De Veerweg kruist de verhoogde tuimeldijk die afgesloten zal zijn voor publiek. De toekomstige begroeiing in de uitwaard wordt ruiger en bloemrijker.

Ossekamp

De Lelyzone van de Ossekamp, het gebied langs de rivier, graven we 1m tot 1,2m af naar +5.40 m NAP, nog 50cm boven stuwpeil. In de Lelyzone komen geïsoleerde geulen die bij een normale waterstand niet in verbinding staan met de Maas. Dat is goed voor de waterkwaliteit.

Het ontwerp voor de Ossekamp bestaat uit een open rivierenlandschap bestaande uit vochtig-, kruiden- en faunarijk en droog grasland, met daarbinnen ruimte voor afwisseling met plukken struweel en ruigte. Bij kasteel Oijen is het herstel van een deel van de oude haven opgenomen in het ontwerp om de cultuurhistorie te kunnen beleven. In de uiterwaard komt onder meer een rolstoelvriendelijk pad.

In zowel de Diedensche Uiterdijk, Ossekamp als De Waarden liggen ‘zelfrealisatiegebieden’, zie ook onder Uitvoering. Voor deze gebieden heeft Meanderende Maas wel een volledig ontwerp, maar de gebieden maken geen deel uit van de realisatie vanaf 2024. De gebieden zijn namelijk in particulier eigendom. Realisatie van deze gebieden kan pas starten als de gronden in goed overleg zijn verworven of als de grondeigenaar zelf initiatief neemt om dit te realiseren.

Sluis Macharen

Ook aan de sluis bij Macharen moeten we maatregelen treffen op het gebied van de hoogte om het achterland goed te beschermen tegen hoogwater.

Burgemeester Delenkanaal en De Waarden

De Lelyzone van De Waarden, het gebied langs de rivier, graven we 1m tot 1,2m af naar +5.40 m NAP, nog 50cm boven stuwpeil. In de Lelyzone komen geïsoleerde geulen die bij een normale waterstand niet in verbinding staan met de Maas. Dat is goed voor de waterkwaliteit. Ook gaan we de monding van het Burgemeester Delenkanaal verruimen. Zo maken we de haven van Oss beter bereikbaar voor grote schepen. Dit verhoogt de veiligheid op het water.

Het ontwerp voor De Waarden bevat een groot aaneengesloten moeras- en rivierlandschap met extra ooibos, rietmoeras en een hoogwatervluchtplaats voor de dieren. De herstelde meander, de oude rivierloop langs Megen, met er omheen rietmoeras is 1,5 km lang en bevaarbaar voor kleine sloepjes. De oude haven van Megen maken we weer herkenbaar. Mogelijk liggen de oorspronkelijke rivierkribben hier nog onder de grond. Als we ze vinden, proberen we ze weer in het maaiveld zichtbaar te maken. Er komt een steigertje om aan te leggen. De veerpont naar Maasbommel blijft bereikbaar en daarvoor maken we een nieuwe brug over de meander.

In zowel De Waarden, de Ossekamp als de Diedensche Uiterdijk liggen ‘zelfrealisatiegebieden’. ‘Voor deze gebieden heeft Meanderende Maas wel een volledig ontwerp gemaakt, maar de gebieden maken geen deel uit van de realisatie vanaf 2024. De gebieden zijn namelijk in particulier eigendom. Realisatie van deze gebieden kan pas starten als de gronden in goed overleg zijn verworven of als de grondeigenaar zelf initiatief neemt om dit te realiseren.

Meander De Waarden

De meander is aangesloten op de Maas en bevaarbaar voor kleine bootjes. Ideaal voor een optimale beleving van landschap en natuur. Op de plaats van de oude haven van Megen, verlagen we het maaiveld en laten we de oude kribben weer zien. Er komt een steigertje om aan te leggen.

Langs de meander liggen ook nog geïsoleerde geulen. De natuurvriendelijke oevers zijn goed voor de kwaliteit van het water, flora en fauna. De verlaagde grond richten we in als natuurlijk grasland.

Lelyzone Megen

De Lelyzone, het gebied langs de rivier, graven we 1.1m tot 1.6 meter af naar +5.40m NAP, nog 50cm boven stuwpeil. De rivier krijgt daardoor flink meer ruimte bij hoogwater. De verwachting is dat de Lelyzone een paar keer per jaar onderloopt. De verlaagde grond richten we in als natuurlijk grasland met struinpad.

Op het verlaagde maaiveld planten we de nieuwe generatie bakenbomen. Daarmee garanderen we de markante lijn van bakenbomen in het landschap voor toekomstige generaties. In de visualisaties ziet u de ontwikkeling van de nieuwe generatie bakenbomen door de jaren heen.

Haventje Megen

Bij Megen ligt een kans voor het op kleine schaal uitbreiden van de recreatiemogelijkheden rondom de huidige jachthaven. De aanpassingen in het gebied ten zuiden van de jachthaven en ten westen van De Vliet, behoren tot het werk van project Meanderende Maas (zie kaart). De aanpassingen in het gebied ten zuiden van de jachthaven en ten westen van De Vliet, behoren tot het werk van project Meanderende Maas (zie kaartje).

Er komt een nieuw fietspad van asfalt parallel aan de Vliet dat aansluit op de Rulstraat. Een nieuwe kruising met de provinciale weg brengt de fietsers veilig richting Megen of de veerpont. De jachthaven krijgt een nieuwe entree met meer parkeerruimte op eigen terrein. Voor bezoekers aan Megen en/of het natuurgebied komen er 24 nieuwe parkeerplaatsen. Een open grasveld dient als overloop bij extra drukte. Een nieuwe watergang en heg aan de oostzijde beschermen het terrein.

Het ontwerp voor het gebied is overzichtelijk en veiliger voor gebruikers dan nu en er is slim gebruik gemaakt van de ruimte. Zo neemt het aantal aansluitingen/kruisingen op de provinciale weg af van vier naar twee, terwijl er meer functies bij elkaar zijn gebracht. Voetganger, fietser en automobilist zijn logisch en veilig van elkaar gescheiden.

Het andere deel van het ontwerp (zie kaart) voert Meanderende Maas dus niet uit. Wel is er in de plannen rekening mee gehouden, zodat het later nog mogelijk is. Het initiatief daarvoor ligt bij de eigenaren die de mogelijkheid hebben om het zelf te organiseren en uit te laten uitvoeren, dit noemen we zelfrealisatie.

Het gebied van het haventje is een belangrijke plek bij Megen. Het ligt aan de rivier en dichtbij het vestingstadje. In het ontwerp is het water vanaf de Maas doorgetrokken tot aan de Rulstraat met langs de oevers rietkragen, zoals langs de geulen in de natuurlijk ingerichte Diedensche Uiterdijk. Zo is een goede beleving van de herstelde meander ook daar mogelijk. En Megen komt zo beter tot zijn recht als vestingstadje van de Zuiderwaterlinie.

Megen – Maasdijk

Het gezicht van Megen aan de Maas versterken we door de oude Maasloop aan weerszijden van het stadje te herstellen. Zo komt de historische relatie tussen de Maas en Megen weer tot leven. Dit versterkt de ruimtelijke kwaliteit en geeft een impuls aan het woon- en leefklimaat.

Hier bij Megen versterken we de dijk met een tuimeldijk met erbovenop een wandelpad.

Diedensche Uiterdijk

De Maas liep voor de kanalisatie in de jaren ’30 langs de dijk. De rivier meanderde door het landschap. Het project dankt er zijn naam aan. De oude rivierloop gaan we in de Diedensche Uiterdijk weer herkenbaar maken door een aaneenschakeling van geulen, poelen en plassen. Bij een normale waterstand zijn ze afgesloten van de Maas. Dat is goed voor de waterkwaliteit. Er ontstaat rivier- en moerasnatuur, met een afwisseling tussen open en dicht begroeide delen.

Voor het maken van het ontwerp is er veel bodemonderzoek gedaan. Zo weten we waar tot wel 2000 jaar geleden, de loop van de rivier was en waar geulen waren. Op basis van de opgedane kennis is het ontwerp voor de Diedensche Uiterdijk gemaakt. De aanwezige poelen en plassen in het zuiden behouden we. Rondom komen rietmoerassen, struwelen, 100 hectare ooibos en ook open graslanden, rekening houdend met hoger en lager gelegen delen.

De huidige bomenlanen van Rulstraat en Maasakkerstraat dwars door de Diedensche Uiterdijk behouden we grotendeels. We maken er een fietspad en/of wandelpad van met een verlaging ter hoogte van de meanders. Fietsend of wandelend is er in de verte afwisselend zicht op bakenbomen, de TV toren bij Haren of de kerktoren van Megen. De bestaande camping is met de auto vanaf Megen via de Rulstraat bereikbaar.

Door het bodem- en archeologisch onderzoek is ook bekend dat er vroeger gewoond is op de plek waar de Maasakkerstraat en Rulstraat bij elkaar komen. Een logische plek vanwege de aanwezigheid van de toenmalige rivier. ‘De Heerlijkheid Maasakker’ kende een hoger en een lagergelegen deel. Dat gaan we straks in het landschap terugzien. Maar ook laten we zien waar het huis heeft gestaan en waar de moestuin en de boomgaard waren. Er was ook een toren, om in de gaten te houden of er vijanden aan kwamen. Wij gaan een uitkijktoren maken om te kunnen genieten van de weidsheid en natuur en het spotten van vogels. Bij de plek komen informatieborden over de betekenis van deze bijzondere plek.

De Lelyzone van de Diedensche Uiterdijk, het gebied langs de rivier, verlaagt Natuurmonumenten voor de ruimte voor de rivier en natuurontwikkeling. Langs de Maas komen bloemrijke graslanden met een weids uitzicht. Bij de Maasdijk/Maasakkerstraat nabij Huis te Dieden komt een hoogwatervluchtplaats voor de dieren.

Langs de dijk van de Diedensche Uiterdijk komen verschillende entrees naar het gebied voor wandelaars en fietsers. Ter hoogte van de tv-toren komt een parkeerplaats.

In zowel de Diedensche Uiterdijk, De Waarden als de Ossekamp liggen ‘zelfrealisatiegebieden’, zie ook onder Uitvoering. Voor deze gebieden heeft Meanderende Maas wel een volledig ontwerp gemaakt, maar de gebieden maken geen deel uit van de realisatie vanaf 2024. De gebieden zijn namelijk in particulier eigendom. Realisatie van deze gebieden kan pas starten als de gronden in goed overleg zijn verworven of als de grondeigenaar zelf initiatief neemt om dit te realiseren.

Diedensche Uiterdijk

De huidige bomenlanen van Rulstraat en Maasakkerstraat dwars door de Diedensche Uiterdijk behouden we grotendeels. We maken er een fietspad en/of wandelpad van met een verlaging ter hoogte van de meanders. Fietsend of wandelend is er in de verte afwisselend zicht op bakenbomen, de TV toren bij Haren of de kerktoren van Megen. De bestaande camping is met de auto vanaf Megen via de Rulstraat bereikbaar.

Maasakkerstraat

Door het bodem- en archeologisch onderzoek is ook bekend dat er vroeger gewoond is op de plek waar de Maasakkerstraat en Rulstraat bij elkaar komen. Een logische plek vanwege de aanwezigheid van de toenmalige rivier. ‘De Heerlijkheid Maasakker’ kende een hoger en een lagergelegen deel. Dat gaan we straks in het landschap terugzien. Maar ook laten we zien waar het huis heeft gestaan en waar de moestuin en de boomgaard waren. Er was ook een toren, om in de gaten te houden of er vijanden aan kwamen. Wij gaan een uitkijktoren maken om te kunnen genieten van de weidsheid en natuur en het spotten van vogels. Bij de plek komen informatieborden over de betekenis van deze bijzondere plek.

Diedensche Uiterdijk - Maasdijk

Moderne gronddijk met nieuwe weg voor wandelaars, fietsers en gemotoriseerd verkeer. Vanaf de dijk is er een panoramisch uitzicht op de uiterwaarde met de geulen, poelen en plassen en de rivier- en moerasnatuur waaronder 100 hectare ooibos. Ter hoogte van de tv toren komt een parkeerplaats. Makkelijk voor wie wil gaan vissen of struinen door de natuur.

Hoogwater in Diedensche Uiterdijk

Bij hoger water op de Maas kan ook de waterstand in de Diedensche Uiterdijk stijgen. In de Rulstraat en de Maasakkerstraat komen regelbare duikers, zodat we de waterstanden kunnen regelen ten behoeve van de rietgroei. Voor goede groei van het riet is namelijk nu en dan een lage of juist hoge waterstand gewenst. Anderzijds heeft het de voorkeur om de waterstand in het gebied vooral met kwelwater op peil te houden, omdat dat een betere kwaliteit heeft dan het rivierwater. Als de duikers openstaan, ‘ademt’ het gebied direct mee met de rivierstanden. Als de duikers dicht zijn, reageert de waterstand veel langzamer door de kwel.

Inschatting hoe vaak waterstanden in de Diedensche Uiterdijk voorkomen als de duikers gewoon openstaan:

• 5,0m boven NAP: ongeveer 70 dagen per jaar
• 5,5m boven NAP: ongeveer 4 dagen per jaar
• 6,3m boven NAP: ongeveer eens in de 2 jaar
• 7,75m boven NAP: ongeveer eens in de 15 jaar

De normale waterstand van de Maas in projectgebied Meanderende Maas is 4,9m boven NAP.

Nieuwe impuls voor Huis te Dieden

In het ontwerp voor de dijk bij de locatie van het voormalige landhuis Huis te Dieden houden we in project Meanderende Maas nadrukkelijk rekening met de toekomst. De maatregelen aan de dijk voor de verbetering van de stabiliteit en het voorkomen van het onder de dijk door sijpelen van water, bieden de mogelijkheid om deze markante plek aan de Maasdijk in de toekomst weer tot leven te brengen. Aan de oosthoek van de Diedensche Uiterdijk stond namelijk tot circa 1875 het Huis te Dieden, een versterkt landhuis met brede grachten. De slotgracht ligt er nog, evenals het koetshuis en enkele stukken muur.

Project Meanderende Maas gaat aan de bewoonde zijde van de dijk een berm aanleggen met erop een extra leeflaag van ongeveer een halve meter. Een leeflaag is grond waarop planten en bomen kunnen groeien. Dit biedt de mogelijkheid om de oorspronkelijke oprijlaan met een dubbele bomenrij terug te brengen. Voor een goede aan- en afvoer van water in het gebied is het nodig om meteen ook een sloot aan te leggen.

De Gemeente Oss en provincie Noord-Brabant zijn in gesprek met de eigenaar om te bekijken of een verdere landgoedontwikkeling van de voormalige heerlijkheid Dieden mogelijk is. Deze ontwikkeling sluit naadloos aan op de doelstellingen van het project. Als betrokken partijen tot overeenstemming komen, is een aparte procedure nodig om de ontwikkeling te kunnen realiseren.

Dieden

Bij Dieden versterken we de dijk met een tuimeldijk aan de rivierzijde. Vanwege de bebouwing en de karakteristieke bomen op de dijk. Bovenop de tuimeldijk ligt een wandel-/fietspad.

Om de bomen niet te beschadigen, ligt de tuimeldijk iets verder richting rivier. In de grond moeten we namelijk ook een damwand aanbrengen. Dat doen we nu op veilige afstand van de bomen.

Dieden - Maasdijk

Vanwege de aanwezigheid van woningen en cultuurhistorisch waardevolle gebouwen langs de dijk, zoals het kerkje en de molen Stella Polaris, gaan we de dijk aan de rivierzijde versterken als tuimeldijk, met erop een fietspad. De bestaande dubbele bomenrij verderop blijft behouden.

Natuurmonumenten heeft voor de uiterwaard plannen gemaakt voor het verlagen van de uiterwaarden met erin (neven)geulen. In samenwerking met Rijkswaterstaat, Van de Wetering en K3Delta zijn de plannen in uitvoering. Het project levert een belangrijke bijdrage aan de doelstellingen van project Meanderende Maas, waaronder de waterstandsdaling en natuurontwikkeling.

Demen - Maasdijk

Bij Demen versterken we de dijk met een tuimeldijk aan de rivierzijde. Vanwege de bebouwing en de karakteristieke bomen op de dijk. Bovenop de tuimeldijk ligt een wandel-/fietspad.

Om de bomen niet te beschadigen, ligt de tuimeldijk iets verder richting rivier. In de grond moeten we namelijk ook een damwand aanbrengen. Dat doen we nu op veilige afstand van de bomen.

Ontwerp dijkversterking Ravenstein met oog voor verleden en toekomst

Ravenstein is een van de twaalf vestingstadjes van de Zuiderwaterlinie, zoals Bergen op Zoom, Heusden of Grave. Om door de eeuwen heen goed beschermd te zijn tegen de vijand hebben er steeds wijzigingen aan de vesting plaatsgevonden. Anno 2023 is opnieuw een aanpassing nodig. Nu niet als verdediging tegen de Fransen of Gelre, maar tegen hoge waterstanden in de Maas als gevolg van het veranderende klimaat. Als onderdeel van project Meanderende Maas moet de dijk in Ravenstein hoger, sterker en bestand gemaakt worden tegen het onder de dijk wegspoelen van zand.

Uitgangspunten ontwerp

Bij het maken van het ontwerp van de dijkversterking in Ravenstein gelden drie uitgangspunten:

• Voor een veilige dijk zijn damwanden noodzakelijk
• De dijk is goed ingepast in de cultuurhistorische omgeving met blijvend zicht op de rondelen
• De omgeving is fijn en veilig.

Voor een veilige dijk zijn damwanden noodzakelijk

Tussen de rondelen voor de vesting langs, komt een damwand van ±15 meter diep om de stabiliteit van de dijk te versterken. Ook ten oosten van het rondeel tot voorbij restaurant Brass aan de Maas komt een damwand in de grond. Deze damwand is nodig tegen het onder de dijk wegspoelen van zand, dat noemen we piping. Aan weerszijden van de rondelen komt een tuimeldijk met erbovenop een fiets-/wandelpad. Een tuimeldijk ligt aan de rivierzijde tegen de oude dijk aan en is een kleine meter hoger dan de huidige dijk met rijbaan.

De dijk is goed ingepast in de cultuurhistorische omgeving met blijvend zicht op de rondelen

De organisaties die achter het project Meanderende Maas staan, waaronder waterschap Aa en Maas, gemeente Oss en provincie Noord-Brabant, hebben afgesproken dat de dijkversterking op een duurzame wijze plaats moet vinden. Bij duurzaamheid denkt men vaak aan zo min mogelijk uitstoot van CO2. Maar duurzaam betekent ook een goede inpassing van de dijkversterking in het karakteristieke dijkenlandschap, het zorgvuldig gebruik van de ruimte en het nog beter laten uitkomen van cultuurhistorisch erfgoed en archeologisch waardevolle locaties. Dit betekent dat we voor Ravenstein bijzondere oplossingen konden bedenken met de bestaande rondelen in de hoofdrol. Bij de oude stad komt een nieuwe eigentijdse muur die het stadje vanaf de rivier een vestingkarakter geeft. We behouden zoveel mogelijk karakteristieke bomen of planten nieuwe aan en er ontstaat een groene aanblik vanuit de stad op de uiterwaard.

De omgeving is fijn en veilig

Het derde belangrijke uitgangspunt bij het maken van het ontwerp is, dat de omgeving fijn en veilig moet zijn. De Maasdijk is een geliefde route voor wandelaars en fietsers. Maar er is ook veel autoverkeer en vrachtverkeer naar De Heus. Bewoners zijn gehecht aan de huidige omgeving met hier en daar zitjes en veel groen.

Rondelen in de hoofdrol

De rondelen vormen een belangrijk onderdeel van de vesting Ravenstein. Om het zicht op de rondelen in de toekomst te behouden én te vergroten, is ervoor gekozen de rondelen een prominente plek te geven en aan weerszijden te gaan verlengen. Dat betekent dat we ook een klein deel van de fundamenten die nog onder de grond liggen, op gaan metselen.

De keuze om de rondelen zo goed mogelijk uit te laten komen en te beschermen, maakt de kap van een aantal bomen onontkoombaar. Boomwortels tasten namelijk de fundamenten van de rondelen aan. In totaal zal er uiteindelijk een gelijk aantal bomen als nu langs de Maasdijk in Ravenstein staan door nieuwe aanplant.

De nieuwe muur zetten we een klein beetje schuin, dan blijft het water er beter op hangen. We geven de muur een eigentijds karakter door het metselwerk te laten verspringen. Aan de rivierzijde kunnen planten als varens en ooievaarsbekjes zich in brede voegen met kalkmortel hechten. Dit geeft een groene uitstraling. Ook denken we aan gaten in de muur, goed voor vleermuizen en de biodiversiteit. Mossen krijgen alle kans door de ligging van de muur op het noorden. Het wordt een muur waar mettertijd karakter in gaat groeien.

Ravenstein - De Heus

Voor de bereikbaarheid van De Heus komt er in de damwand een afsluitbare opening, een zogenoemde coupure.

Ravenstein - Bokrondeel

De rondelen vormen een belangrijk onderdeel van de vesting Ravenstein. Ze vertegenwoordigen een korte periode in de Nederlandse vestingbouw, waardoor dit type rondelen heel zeldzaam is. Om het zicht op de rondelen in de toekomst te behouden én te vergroten, is ervoor gekozen de rondelen een prominente plek te geven en aan weerszijden te gaan verlengen. Dat betekent dat we ook een klein deel van de fundamenten die nog onder de grond liggen, op gaan metselen.

Ravenstein

In het ontwerp zijn fijne plekken opgenomen om te zitten en om te kunnen genieten van het zicht op de uiterwaard en de Maas. De bovenzijde van de muur leent zich daar overigens ook uitstekend voor.

Er komen verschillende mogelijkheden om zowel boven- als onderlangs de muur te wandelen. Met doorsteekjes vanaf de weg en vanuit het centrum van het stadje naar het wandelpad langs de muur. Tegenover de Maaspoort maken we een bijzondere plek door twee knikken in de muur te maken, zo ontstaat er ruimte voor een markante zitplek. Op vier plaatsen komen trappen naar de uiterwaard.

Veiligheid is een belangrijk uitgangspunt in het ontwerp. Zo maken we de muur langs het wandelpad 50 cm hoog en daarmee voldoen we aan de veiligheidseisen.

Ravenstein

In het ontwerp zijn fijne plekken opgenomen om te zitten en om te kunnen genieten van het zicht op de uiterwaard en de Maas. De bovenzijde van de muur leent zich daar overigens ook uitstekend voor.

De hoogte van de nieuwe muur is NAP+ 11,90 meter. De muur wordt zodanig opgebouwd in samenhang met de damwand, dat deze zonder extra ruimtebeslag op te hogen is bij een volgende dijkversterking.

Er komen verschillende mogelijkheden om zowel boven- als onderlangs de muur te wandelen. Met doorsteekjes vanaf de weg en vanuit het centrum van het stadje naar het wandelpad langs de muur.

Ravenstein - Brass aan de Maas

Een tuimeldijk ligt aan de rivierzijde tegen de oude dijk aan en is een kleine meter hoger dan de huidige dijk met rijbaan. Erbovenop komt een wandelpad.

Macharen

Moderne gronddijk met nieuwe weg. Op de nieuwe steunberm aan de zijde van de rivier komt een verhard wandelpad. We voldoen hiermee aan de wens van de bewoners dat er voor hen en recreanten een wandelpad blijft. Bij Bierbrouwerij Oijen maken we een opgang, zodat zij hun ‘aanloop’ kunnen behouden. We handhaven de lichte bocht in de weg om het oorspronkelijke verloop van de dijk zichtbaar te houden en om de snelheid van de auto’s te beperken.

Oeverzone Diedensche Uiterdijk en Demen - Dieden

Natuurmonumenten is samen met Rodruza in de Oeverzone van de Diedensche Uiterdijk al enige jaren bezig met het verlagen van de uiterwaard en de aanleg van (neven)geulen, in combinatie met kleiwinning. Daaraan is sinds april 2022 gekoppeld de uitvoering van de ontwikkeling van riviernatuur en de verbetering van de hoogwaterveiligheid tussen de dorpen Demen en Dieden. Mogelijk gemaakt door kleiwinning.

Natuurmonumenten werkt samen met K3/Delgromij, Wetering, Rodruza en Rijkswaterstaat. Laatstgenoemde is verantwoordelijk voor de rivier, de oevers en de geulen. De overige partijen zorgen voor de kleiwinning en inrichting.

Deze plannen en die van Meanderende Maas sluiten op elkaar aan.

Verbetering verkeersveiligheid N625 bij Lithoijen

De projectorganisatie heeft een oplossing bedacht voor het verbeteren van de verkeersveiligheid op de N625 daar waar de provinciale weg en de dijk samenvallen. Met de aanleg van een veilige oversteekplaats met middeneiland en een ontbrekend stuk wandel-/fietspad over een lengte van ruim 200 meter komt er een veilige route voor wandelaars en fietsers van de Lithoijensedijk naar het complex van de Máximasluizen. Deze werkzaamheden koppelen we aan project Meanderende Maas.